Czehryński Pułk Kozaków Regestrowych

veles

Ciekawi mnie jeden szczegół w sztuce wojowania Wojska Zaporożskiego, mianowicie aż do czasów Chmielnickiego w zwyczaju Kozaków, którzy znaleźli się w beznadziejnej sytuacji (najczęściej, w okrążeniu), było wydawanie własnych przywódców w zamian za ułaskawienie pozostałego wojska. Tak, podobno, było i z Kosińskim, i z Nalewajko.
Istnieje teoria, że w drugim dniu bitwy pod Beresteczkiem krymski han wcale nie porwał Chmielnickiego, tylko hetman sam uciekł z obozu, bo bał się o życie.
Ktoś wie coś więcej na ten temat?

Marcinek

Fakt, ale dochodzilo do tego najczesciej w sytuacji, kiedy kozacy mieli swiadomosc, ze wystepuja jako buntownicy, a wiec w wojnach przeciwko Rzeczypospolitej.

Podobna teoria tyczy sie Krzyczewskiego i Lojowa.

Jesli jednak chodzi o Beresteczko i Chmielnickiego to naprawde szczerze watpie. Chmielnicki nie byl wtedy juz watazka czy przywodca malego buntu. Wtedy stawal sie juz powoli glowa panstwa i jego pozycja byla raczej trudna do podwazenia. Nawet w przypadku przegranej bitwy.

veles

A co myslisz o spiskowej teorii, zaprezentowanej m.in. w książce Batoh z serii wielkie bitwy oraz w "Bohunie" Komudy? Że niby Joannes Casimirus Rex wydał kwiat łycarstwa lackiego na zagładę?
Wg mnie, mocno wątpliwa sprawa, choć ciekawa. Co jest faktem, że zarówno w polskiej historii (co jeszcze można wytłumaczyć), jak i w ukraińskiej (nie wytłumaczalne) to jest temat tabu.
P.S. ciekawostka: w języku ukraińskim Batoh oznacza bat. Dlatego Kozacy mawiali "Wysikły my Lachiw batohom"

Marcinek

Zapewne bzdura. Zwlaszcza w przypadlu krola ktory abdykowal z powodu slabosci panstwa (to w skrocie oczywiscie, zeby mi tu nikt zaraz nie wyjezdzal ze powody byly inne :-] ).

A podawanie ksiazek takich jak Bohun Komudy to juz ryzyko takie samo jak podawanie Sienkiewicza za zrodlo, mimo ze z tego co sie orientuje Jacek dosc gleboko siedzi w kozaczyznie...

Błażej

Organizację polityczną kozaczyzny zaporoskiej można określić jako "Demokrację Wojskową". Zaporożcy wybierali spośród siebie tego, którego uważali za najlepszego kandydata na dowódcę. Jak to w demokracji decydowały popularność kandydata i jego kompetencje. Gdy wódz w toku działań wojennych wykazał się brakiem tych ostatnich to cóż. Warto pamiętać, że szeregowi kozacy podczas walki sami narażali życie, majątek i zdrowie a nawet dosyć często tracili towarzyszy broni, dlatego byli skłonni wydać nieudolnego przywódcę władzom, była to zarówno metoda ratowania własnej skóry jak i swoista zemsta. Ot co.

A co do teorii z "Bohuna" to byłby to plan równie chytry jak "pozorowany odwrót celem wciągnięcia wroga w pułapkę" armii niemieckiej na froncie wschodnim w latach 1943-1945. Sprawność polskiego państwa w tamtym okresie była marna (sejm zerwany przez Sicińskiego, wkrótce potem kolejny zerwany za aprobatą króla, niemożność sejmy by zmusić króla do nominowania Hetmana W.K.), aparat skarbowy zawsze leżał i kwiczał, a zasoby żołnierzy w europie nie były niewyczerpane. Krótko mówiąc jest dosyć prawdopodobne, że zanim udałoby się zwołać sejm, uchwalić podatki, zebrać je, zformować armię, uchwalić kolejne podatki, wyegzekwować podatki, nie dopuścić do rozbiegnięcia się tej armii to przy odrobinie szczęścia zaporożcy byliby wtedy zajęci wieszaniem sztandarów swoich pułków na wierzy zamku królewskiego w Warszawie. A jeszcze w międzyczasie trzeba by przeprowadzić zamach stanu i stłumić prawdopodobną rewoltę.

veles

Jeszcze jeden ciekawy dział w historii kozactwa (nie chcę tworzyć osobnego tematu) - pomoc Francji w wojnie 30-letniej. Żadnych poważniejszych prac na ten temat znaleźć nie mogłem, albo też źle szukałem.
Wiem tyle, że RP odmówiła Francji zaciągu lisowczyków, ale zaproponowała 2 pułki zaporożców. Wyruszyli na czajkach Dnieprem, później Wisłą. Dopłynęli do Gdańska, skąd statkami holenderskimi dotarli do Belgii.
W jednej pracy czytałem, że za sprawą tych dwóch pułków Francuzi brali jedną twierdzę po drugiej (hmmm). Natomiast w drugim źródle podano, że poważny wkład Kozaków był tylko przy wzięciu Dunkierki.
Kilka lat temu rozważano, czy oby Chmielnicki nie brał udziału w tej wyprawie. Dziś jednak zdecydowana większość historyków nie zgadza się z tą teorią.

Błażej

Też mam problem z odnalezieniem jakichś konretów na temat zaporożców walczących podczas wojny 30-to letniej. Spotkałem się z taką informacją w "Radzie Perejesławskiej" Natana Rybaka ale to bardzo mało wiarygodne źródło, czytałem też w jednym ukraińskim artykule o heraldyce o tym, ze kozacy pomagali Kondeuszowi w zdobyciu Dunkierki, ale niestety autor nie podaje źródła.

Problem polega też na tym, że słowem "kozak" w xvii wieku określano aż do połowy stulecia każdego kawalerzystę nie będącego husarzem. A dla ludzi z zachodu dla których byliśmy krańcem świata i totalnym orientem zaporożcy, lisowczycy, husaria to wszystko musiało się zlewac w jedno. Często lisowczyków określano mianem "kozaków lisowskiego". Przez całą wojnę 30-to letnią żołnierzy z Rzeczpospolitej starały się pozyskiwać zarówno Francja jak i Cesarstwo, jest dosyć prawdopodobne, że pośród tych "psów wojny" znalazło się sporo zaporożców. Niestety możliwe jest, że informacje o "pułkach kozackich" to efekt błędnego zestawienia kozak=zaporożec.

Marcinek

W takim przypadku kluczowym jest czy zrodlo mowi tylko o kozakach, czy moze o kozakach zaporoskich, albo rejestrowych.

Velec, jesli mozesz to sprawdzic to bedize cacy.

veles

W weekend zabrałem się za lekturę i znalazłem bardzo dobrego historyka ukraińskiego. A co najważniejsze, wiarygodnego. Bardzo przyzwoicie zbadał problem udziału Kozaków w wojnie 30-to letniej. Na imię facetowi Wołodymyr Hołubyckyj.
Całość informacji w formie artykułu napiszę później, bo wpadła akurat do nas do pracy kontrola projektów unijnych i trzepią nas za 3 lata wstecz, więc nie mam czasy na pitolenie Smile

POdam wam podstawowe wyniki badań.
1. Na początku roku 1645 w Warszawie było poselstwo francuskie w celu pozyskania rekrutów dla wojny z Hiszpanią
2. W tym samym czasie do Warszawy przybywa Chmielnicki
3. Od kwietnia 1645 do końca 1646 nie ma żadnych wieści o Chmielu
4. W kwietniu 1645 poseł francuski zbiera 2500 piechoty polskiej i z Gdańska wyruszają do Kopenhagi
5. W październiku 1645 dowódca szturmujący Dunkierkę notuje, że kozacy znacznie przyczynili się do sukcesu.
tyle.......

veles

też ciekawy motyw z tą "piechotą polską". Gdyby werbowali Polaków, to raczej jazdę. Więc możliwe, że chodzi o Zaporożców. Bo przecież nie o piechotę kwarcianą....
No dobra, napiszę artykuł, podam cytaty, sami zobaczycie.

Marcinek

A wiec czekamy Smile

veles

Strasznie dużo tego jest. szkoda że nie czytacie po ukraińsku
macie tu na wszelki wypadek link: [link widoczny dla zalogowanych]
a dla nieczytających postaram się wyłożyć artykuł jutro

Przemek

Przeciez nikt nie powiedział, że nie czytamy!?

Emilka

No właśnie! My nie tylko czytamy po ukraińsku, ale i rozmawiamy, prawda?

veles

No to dobrze, że rozumiecie, czytacie i mówicie po ukraińsku, bo nieco utknąłem z tym tłumaczeniem - nie mam czasu prze tą pracę na nic.
Bardzo ciekawe wiadomości o Kozakach ma pierwszy prezydent Ukrainy a za razem wybitny historyk Mychajło Gruszewski:
[link widoczny dla zalogowanych]

Marcinek

Ja nei czytam, nie pisze i nie mowie :-]

veles

2_Marcinek
Tu w skrócie początki kozactwa wg Gruszewskiego
[link widoczny dla zalogowanych]
ja napisałem ten drugi post